Zakaz wyprzedzania – wszystko na ten temat, kiedy obowiązuje?

„Zakaz wyprzedzania” to przepis drogowy zakazujący wykonania manewru wyprzedzania innego pojazdu na danym odcinku drogi. Oznacza to, że kierowca nie może w tym miejscu omijać jadącego wolniej pojazdu poprzez przejazd na przeciwnym pasie ruchu. Zakaz wyprzedzania służy bezpieczeństwu – chroni przed ryzykiem zderzenia czołowego i obowiązuje aż do miejsca, gdzie manewr będzie dozwolony i bezpieczny.

Znaki drogowe zakazu wyprzedzania

Zakaz wyprzedzania jest sygnalizowany specjalnymi znakami pionowymi:

• B-25 „zakaz wyprzedzania” – okrągły znak z czerwonym obrzeżem i dwoma sylwetkami samochodów: z prawej czarny, z lewej czerwony (jeden samochód lekki wyprzedza drugi). Oznacza zakaz wyprzedzania wszystkich pojazdów​.

• B-26 „zakaz wyprzedzania przez samochody ciężarowe” – podobny znak z czerwonym obrzeżem, na którym z prawej strony jest sylwetka samochodu osobowego (czarna), a z lewej – sylwetka ciężarówki (czerwona)​. Informuje, że zakaz wyprzedzania dotyczy tylko ciężarówek i pojazdów ciężarowych (pozostali kierowcy mogą wyprzedzać, jeśli pozwalają na to warunki).

Poniższe obrazy przedstawiają typowe polskie znaki zakazu wyprzedzania:

Znak B-25 – zakaz wyprzedzania wszystkich pojazdów (symbol dwóch aut)​.
Znak B-26 – zakaz wyprzedzania przez samochody ciężarowe (symbol ciężarówki i auta)​.

Zakaz wyprzedzania po znaku B-25 lub B-26 obowiązuje do skrzyżowania lub do znaku B-27/B-28. Jeśli nie ma znaku kończącego, zakaz trwa do najbliższego skrzyżowania. Linia ciągła również zabrania wyprzedzania – nawet bez znaków.

Kiedy obowiązuje zakaz wyprzedzania

Zakaz wyprzedzania obowiązuje zawsze tam, gdzie stoją znaki B-25 lub B-26. Oprócz tego prawo drogowe wymaga niepodejmowania tego manewru również w wielu innych sytuacjach, nawet jeśli nie ma znaku. Należą do nich (między innymi):

• Zbliżanie się do skrzyżowania – wyprzedzanie na samym skrzyżowaniu lub na odcinku do niego (bez wysepki itp.) jest zakazane.
• Przejście dla pieszych – nie wolno wyprzedzać w bezpośrednim sąsiedztwie przejścia dla pieszych, zwłaszcza jeśli piesi oczekują lub już wchodzą na pasy.
• Przejazd kolejowy – wyprzedzanie jest zabronione w rejonie przejazdu kolejowego oraz na 30 m przed nim.
• Zakręt lub wzniesienie – na drodze dwukierunkowej wyprzedzanie jest niedozwolone na wierzchołku wzniesienia oraz na odcinku przed zakrętem, gdzie widoczność nie sięga przynajmniej 100 metrów.
• Ograniczona widoczność – wszelkie miejsca, w których kierowca nie widzi dokładnie trasy do przodu (np. ostre zakręty, wąwozy, gęsty lasek przy drodze) traktuje się jak zakaz wyprzedzania – lepiej nie ryzykować.
• Mosty, wiadukty, tunele – w wielu krajach (w tym w Polsce) wyprzedzanie na mostach i w tunelach jest zabronione ze względu na wąską jezdnię lub ograniczone widoczności.
• Strefa zamieszkania lub ruchu (tzw. „strefa A”) – w obszarze zamieszkania często obowiązują dodatkowe ograniczenia, a wyprzedzanie pieszych i rowerzystów jest wykluczone.

Ogólnie zakaz wyprzedzania – także ogólnie wynikający z przepisów – obowiązuje bez względu na porę dnia i warunki pogodowe. Jeśli jesteśmy w strefie działania znaku lub w wymienionych wyżej sytuacjach, nie możemy wyprzedzać w ogóle. Przepisy nie przewidują „okienek czasowych” – oznacza to, że zakaz działa zarówno w dzień, jak i w nocy. Najważniejszym zadaniem kierowcy jest ocenić, czy widoczność i szerokość drogi pozwalają bezpiecznie wyprzedzić. Jeśli pojawiły się znaki B-25/B-26 lub jeśli warunki drogowe temu nie sprzyjają, nakaz jest jasny: nie wyprzedzamy.

Przepisy Kodeksu drogowego

Polskie Prawo o ruchu drogowym (Kodeks drogowy) definiuje manewr wyprzedzania i wymienia sytuacje zabronione. Najważniejsze zasady wyprzedzania: wolno je wykonywać tylko wtedy, gdy nie zagrażają bezpieczeństwu – musi być odpowiednia odległość i brak przeszkód. Jednocześnie ustawa szczegółowo określa, że wyprzedzanie jest zakazane w konkretnych przypadkach (jak te wymienione powyżej). Przykładowo, wyprzedzanie samochodu osobowego lub ciężarowego na znaku B-25 jest prawnie zabronione – przepisy sankcjonują naruszenie tego zakazu zarówno mandatem, jak i punktami karnymi.

Przepisy wyróżniają też różne kategorie pojazdów. Zgodnie z definicjami, „samochód ciężarowy” to pojazd przeznaczony do przewozu rzeczy powyżej określonej masy dopuszczalnej. Znak B-26 dotyczy głównie ciężarówek, autobusów i zestawów z naczepą – osobówki i motocykle mogą wyprzedzać, o ile jest to bezpieczne.

Przykłady sytuacji z zakazem wyprzedzania

Aby lepiej zrozumieć, gdzie obowiązuje zakaz wyprzedzania, warto przeanalizować kilka typowych scenariuszy:

• Na prostym odcinku drogi dwukierunkowej, oznaczonym znakiem B-25, żaden pojazd nie może minąć innego pojazdu jadącego przed nim. Na przykład: na szosie między miastami ustawiono znak B-25 – nawet gdy droga wydaje się pusta, należy cierpliwie jechać za wolniejszym pojazdem, aż minie się miejsce, gdzie zakaz się kończy.
• Wyprzedzanie przed przejściem dla pieszych lub skrzyżowaniem jest zabronione, nawet bez znaku B-25. Przykład: jeśli autobus hamuje przed pasami, nie wolno go wyprzedzać – niezależnie od obecności znaku.
• Na wzniesieniu lub ciasnym zakręcie – na małej górce lub za zakrętem nie widać drogi z naprzeciwka, a więc prawo zabrania tam wyprzedzania. Nawet jeśli nie widzimy znaku B-25, należy wyobrazić sobie “niewidzialny” znak ostrzegający przed możliwym niebezpieczeństwem.
• Na moście czy w tunelu z jednym pasem w każdym kierunku i bez pobocza wyprzedzanie jest zabronione – nie da się go wykonać bezpiecznie na swoim pasie.
• Strefa zamieszkania – jeżeli w obszarze zabudowanym (np. w centrum osiedla) oznaczonym odpowiednimi znakami kierowcy powinni zachować szczególną ostrożność. Z reguły wyprzedzanie pieszych czy rowerzystów w takiej strefie jest wyraźnie zabronione.

W każdym z tych przypadków za łamanie zakazu grożą konsekwencje, a przede wszystkim – duże ryzyko wypadku. Przykładowo, wyprzedzanie ciężarówki za zakrętem na wąskiej drodze często kończy się zderzeniem czołowym. Dlatego zawsze lepiej zrezygnować z manewru, jeśli nie jesteśmy absolutnie pewni jego bezpieczeństwa.

Konsekwencje złamania zakazu

Łamanie zakazu wyprzedzania to poważne wykroczenie drogowe. Może prowadzić do tragicznych skutków (często są to wypadki z udziałem pieszych lub zgon kierowcy samochodu osobowego), dlatego prawo przewiduje kary:

• Mandat karny – policjant może ukarać kierowcę grzywną w wysokości kilkuset złotych (np. 200–500 zł), w zależności od stopnia naruszenia. Dokładna kwota zależy od taryfikatora drogowego.
• Punkty karne – za wyprzedzanie w miejscu niedozwolonym kierowca otrzymuje punkty karne (np. 5-6 punktów) oraz obowiązek zapłaty mandatu. Duża liczba punktów może w konsekwencji prowadzić do utraty prawa jazdy.
• Skutki cywilne i karne – jeśli w wyniku nielegalnego wyprzedzania dojdzie do wypadku, sprawca może odpowiadać również na drodze cywilnej (odszkodowanie) lub karnej (np. za nieumyślne spowodowanie śmierci).

Złamanie zakazu stwarza także ograniczone szanse na uniknięcie kolizji – kierowca często nie ma wystarczającej widoczności, by zobaczyć nadjeżdżający z przeciwka pojazd, pieszych czy przeszkody. Nawet jeśli uda mu się uniknąć kary mandatowej, to ryzyko tragicznego wypadku znacznie wzrasta.

Zakaz wyprzedzania – pojazdy ciężarowe vs. ogół pojazdów

Istnieje istotna różnica między dwoma zakazami wyprzedzania omawianymi w kodeksie: generalnym (B-25) a kierowanym do pojazdów ciężarowych (B-26).

• Zakaz ogólny (B-25) dotyczy wszystkich pojazdów – samochodów osobowych, autobusów, motocykli, rowerów itp. Umieszczony gdzieś na drodze znak B-25 oznacza, że nikt nie może wyprzedzać na tym odcinku, nawet jeśli czuje się pewny manewru. Na przykład kierowca skutera czy samochodu dostawczego również musi jechać za pojazdem poprzedzającym.
• Znak B-26 dotyczy tylko pojazdów ciężarowych (zwykle powyżej 3,5 t), ciągników z naczepą i autobusów – oznacza zakaz wyprzedzania dla tych pojazdów. Natomiast kierowcy osobówek, motocykli i innych lekkich pojazdów mogą (jeśli pozwalają na to warunki). Dzięki temu B-26 rozładowuje ruch – ciężarówki jadą wolniej i nie blokują wyprzedzania lekkich samochodów w bezpiecznych warunkach.

Różnice te warto podkreślić: jeśli obowiązuje B-26, często można minąć wolniej jadący pojazd, bo tylko ciężarówka jest zdana na tempo auta przed nią. Na znaku B-25 taki manewr byłby niedozwolony. W praktyce oznacza to też inną wysokość kary – gdy ciężarówka złamie B-26, kara może być surowsza (więcej punktów) niż gdy samochód osobowy wyprzedzi tam, gdzie tego nie wolno.

Praktyczne wskazówki

Oto kilka porad dla kierowców, jak rozpoznać sytuację zakazującą wyprzedzania nawet bez wyraźnych znaków:

• Obserwuj oznakowanie poziome – jeżeli na jezdni widzisz podwójną linię ciągłą między pasami, to jest to niemal równoważne ze znakiem B-25. Nawet jeśli nie ma słupka ze znakiem, za tym odcinkiem nie wolno wyprzedzać.
• Uwzględnia krzaki i przeszkody – jeśli przed Tobą jest zarośnięta skarpa, budynek lub przystanek autobusowy, nie wyprzedzaj, bo może z niej wyjść pieszy lub inny pojazd. Wyobraź sobie, że tamte „krzaki” mogą przykrywać znak, który z jakiegoś powodu jest tymczasowo zasłonięty.
• Patrz na ruch z przeciwka – jeśli widzisz pojazd i zbliżasz się do zakrętu lub wzniesienia, zrezygnuj z wyprzedzania. Kierowca z naprzeciwka może zniknąć za nierównością trasy, co zakończy się czołowym zderzeniem.
• Zwróć uwagę na otoczenie – w pobliżu szkół, przedszkoli lub osiedli mieszkaniowych unikaj wyprzedzania. Chociaż nie ma znaku, możliwe są strefy ograniczonej prędkości czy ukryte przejścia.
• Pamiętaj, że na wielu lokalnych drogach przestrzeganie zasad wyprzedzania ułatwia obecność co najmniej dwóch linii środkowych. Jeśli są ciągłe – nie wyprzedzaj, nawet gdy nie ma znaku. Jeśli między liniami jest przerwa, upewnij się, że nie omijasz w miejscu, gdzie ciągła linia została tylko chwilowo przerwana.

Podsumowując, kierowca powinien w każdej chwili sam ocenić bezpieczeństwo jazdy. Jeśli widzi zakaz wyprzedzania lub ma ograniczoną widoczność, powinien zrezygnować z manewru – bezpieczeństwo jest ważniejsze niż presja czy umiejętności. Lepiej poczekać i wyprzedzić tam, gdzie to dozwolone.

Źródła: znak b-25 wikipedia